“…μιλώντας και γράφοντας για την Κρήτη, καταλαβαίνεις πολύ συχνά, πόσο αδύνατο ή δύσκολο είναι να περιγράψεις τον μοναδικό αυτό τόπο με τα άπειρα στοιχεία Ιστορίας, Πολιτισμού, Oμορφιάς. Δε χωρεί μέσα σ’ ένα βιβλίο ούτε σε ένα ή πολλά άρθρα.Δε μπορείς να τη γνωρίσεις μέσα από περιγραφές. Μπορείς μονάχα να τη ζήσεις και να τη χαρείς…”
Oύλαφ Πάλμε Κρήτη, σημείο συνάντησης τριών Ηπείρων, Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής. Άγιος Νικόλαος, Σταυροδρόμι Πολιτισμών, όπου καθένας άφησε την ιδιαίτερη μαρτυρία του.
Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας και εγκατάστασης στην πόλη του Αγίου Νικολάου ανάγονται στα μεσομινωϊκά χρόνια ( 2100 – 1560 π.X.), όπως δείχνουν διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα που ήλθαν στο φως. Άλλα ευρήματα στην περιοχή του Καλού Χωριού αναφέρονται σε οικισμούς που υπήρχαν από το 3.000 π.Χ. με συνεχή ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα μέχρι τις μέρες μας.
Ο Κόλπος του Μεραμπέλου, λογαριαζόταν πάντα ως θεϊκή μήτρα αφού ευτύχησε να έχει στην κορυφή του τη Δίκτη, το ιερό βουνό στο οποίο γεννήθηκε ο Δίας και στην έξοδο του τις Διονυσάδες, τα νησιά του Διονύσου, που μόνος του, λένε, δημιούργησε στη θέση αυτή ο δημοφιλής Θεός του κρασιού. Αυτός ο κόλπος αποτέλεσε κάποτε το Κέντρο της Γης όχι μόνο επειδή το τεκμηριώνει ο Πλούταρχος στους «Βίους Παραλλήλους» (Ολούς το όλον το Κέντρον) αλλά και από τα ευρήματα στη ξηρά.
Σε κανένα άλλο τόπο δεν υπάρχουν ευρήματα με τέτοια πυκνότητα και προφανώς οι πόλεις αυτές επικοινωνούσαν δια θαλάσσης. Ολόκληρος ο Κόλπος του Μεραμπέλου υπήρξε κέντρο εμπορίου και ναυσιπλοΐας εκείνες τις εποχές. Τα ευρήματα του Ναυαγίου που ανακάλυψε η Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων βορειοανατολικά του Αγίου Νικολάου, κοντά στην νήσο Ψείρα, είναι σημαντικότατα και χρονολογούνται περί το 2000π.Χ. Είναι από τα αρχαιότερα ναυάγια στον κόσμο!
Στα μεταγενέστερα χρόνια, από τον 8ο π. X. αιώνα και μετά, η πόλη που υπήρχε εδώ – Καμάρα – ήταν το λιμάνι της Λατούς, της σημαντικής δωρικής πόλης, που τα ερείπια της σώζονται μέχρι σήμερα. Γνωρίζουμε ότι λάτρευαν τους Θεούς του αρχαιοελληνικού δωδεκάθεου, αλλά φαίνεται ότι απέδιδαν ιδιαίτερη τιμή και λατρεία στη θεά Eλεύθια. Άραβες, Γενουάτες, Ενετοί και Τούρκοι διεκδίκησαν στη συνέχεια τον τόπο γνωρίζοντας τη σημασία του στο έλεγχο της Μεσογείου, τον κυρίευσαν αλλά ποτέ δεν τον κατέκτησαν. Από τους Γενουάτες μάλιστα κτίστηκε φρούριο που ονομάστηκε Mιραμπέλο και έδωσε το όνομά του σ’ ολόκληρη την επαρχία.
Η ακμή της πόλης στα νεότερα χρόνια οφείλεται στο ασφαλές φυσικό λιμάνι, στο υπέροχο κλίμα και στις μοναδικές ομορφιές που της έκανε δώρο η φύση.
Άγιος Νικόλαος
